Het kan zo maar gebeuren: je bent beiden gezond en alles gaat zoals het gaat. Maar van de één op de andere dag kan je leven op zijn kop komen te staan. Je partner krijgt een ongeluk, blijkt plotseling ernstig ziek of raakt in psychische problemen.
Van de één op de andere dag verandert alles en blijft ook hetzelfde… Thuis moet alles doordraaien: het huishouden, het werk, de familiebijeenkomsten, en als het even kan ook je hobby’s en al wat meer. En tegelijkertijd is het niet meer zoals het was. Bezoek aan artsen, specialisten, psychologen, ziekenhuizen, instellingen. En tegelijktijd kan je partner veel meer thuis komen te zitten, niet meer in staat om te werken.
Er moet veel worden geregeld. De boodschappen, het huishouden, verzekeringen, rijden naar afspraken. Wat je eerst samen deed, komt nu voor een veel groter deel op jou neer. Vrienden en familie komen langs en leven mee. Ze geven aandacht, maar vragen ook aandacht en iedereen wil ook graag op de hoogte blijven.
De aandacht gaat natuurlijk meestal vooral uit naar degene die ziek is. Zo hoort het ook. Als partner sta je er vaak naast. Op een gegeven moment merk je dat je eigenlijk overal er naast staat. Bij alle instanties die worden bezocht staat de patiënt centraal, of meer precies: de ziekte. Het gaat vooral over hoe de ziekte te behandelen. Als partner probeer je zoveel mogelijk te steunen in alles wat er gebeurt: je staat naast je partner. Je wordt vaak beleefdheidshalve wel betrokken met de begrijpende blikken van de behandelaar, maar echt inspraak is wat anders. Het gaat immers ook niet over jou. Ook bij de mensen die meeleven: ze komen natuurlijk voor de zieke en je partner krijgt zo het broodnodige medeleven. Ook hier, vaak bij het weggaan, wordt ook jou ‘sterkte’ gewenst, want ‘het is ook heel wat voor jou’. Je staat er naast.
Wie ziek is heeft meer dan genoeg aan zichzelf. Als je ernstig ziek bent, ben je aan het vechten voor je leven, voor je kwaliteit van leven. Dat neemt alle aandacht. Als partner begrijp je dat en wil je daar ook alle ruimte aan geven en alle liefde en ondersteuning die je kan bieden. Maar als de ziekte lang duurt, langer duurt, als er geen einde aan lijkt te komen wordt er steeds meer een appèl gedaan op je reserves. Hoe hou je het vol?
Naast alle praktische dingen is het meest belangrijke wat je bij je partner zoekt intimiteit en geborgenheid. Vaak is dat hetgene wat als eerste in de pauzestand wordt gezet. In de alledaagse drukte is het voor veel stellen al een hele klus om tijd te maken voor elkaar. Nu komt het helemaal in het gedrang. Er moet zo veel tegelijk. Je staat beiden in de overlevingsstand en je doet je best om wat op je pad komt zo goed mogelijk te doen. Ontspannen samen zijn, is daar nog wel tijd voor? En als je tijd hebt, intimiteit, dan staat vaak de ziekte en hoe daar mee om te gaan centraal.
Is je partner lijfelijk ziek, dan is wat vroeger vanzelfsprekend was nu soms een groot probleem geworden. Pijn kan alle aandacht op eisen. Om te vrijen met elkaar moet je wat ontspannen kunnen zijn om je te concentreren op je partner en op je eigen genieten. Het tast ook het humeur aan. Als je lijfelijk ziek bent zijn er soms vaardigheden die je verliest. Dat grijpt diep in en houdt je bezig. Ziekte kan je uiterlijk aantasten, een verlies dat rouw teweeg brengt. En bijna altijd: ziekte kost veel, heel veel energie. Je partner is moe en heeft genoeg aan zichzelf.
Is je partner psychisch ziek dan is hij of zij zichzelf niet meer: depressief, over-actief, gederoriënteerd of wanhopig. Hij/zij is vooral met zichzelf bezig. Hoe het heeft zover kunnen komen, hoe kom ik dag door?, word ik wel weer de oude? De geestelijke gezondheidszorg kan een doolhof zijn van diagnoses en behandelmogelijkheden. Waar we in de lichamelijke gezondheidszorg vaak nog tot een redelijk duidelijke diagnose kunnen komen, ook al betekent dat zeker niet altijd dat je daarmee duidelijk hebt wat je staat te wachten, in de geestelijke gezondheidszorg is dit alles veel onduidelijker.
Bij psychische problemen wordt de problematiek nog lastiger omdat we een rugzakje mee hebben gekregen dat het ‘aan jezelf ligt’ als je in de problemen raakt. Een lichamelijke ziekte, dat overkomt je, zo lijkt het idee te zijn, een psychische ziekte wordt vaak als een eigen falen ervaren. Je vecht dan tegen een vijand die je zelf bent.
Als partner ben je ontzettend belangrijk terwijl je tegelijkertijd je machteloos voelt omdat je het probleem, de ziekte, niet kunt oplossen. Daarvoor ben je vaak aangewezen, zo niet overgeleverd, aan de specialisten in het vak. Op de lange duur raak je uitgeput. Je moet maar blijven geven, blijven zorgen. Terwijl je zelf langdurig te kort komt in aandacht, warmte, waardering en zorg. Je zou het liefst jezelf parkeren, maar je hebt, net als ieder ander mens, eenvoudigweg warmte en aandacht nodig om ook een goede basis van leven te hebben.
Wat kun je doen?
Het is als zwemmen onder water. Je moet eerst diep inademen om reservelucht te houden. Het besef dat dit het leven is kan je helpen: bijna iedereen krijgt in zijn of haar leven te maken met tegenslag. Blijkbaar is het nu jullie beurt. Met andere woorden: de werkelijkheid onder ogen zien!
Verder is zelfzorg belangrijk: zorg dat je tijd houdt voor wat voor jou van belang is. Het heeft geen zin om je zelf op te offeren. Daar is niemand mee gebaat. Hoe beter je voor je zelf zorgt, hoe beter je in staat blijft om voor de ander te zorgen.
Misschien wel het allerbelangrijkste zijn vrienden. Vrienden bij wie je kunt uitpraten, even het leven kunt vieren en de zwaarte van de lange zorg mag loslaten.