Burn out

In mijn schuur heb ik boven aan de deurpost een dikke strook schuimrubber bevestigd. Dat is nodig want de deur is nogal laag. In het begin heb ik daar mijn hoofd lelijk aan gestoten. Het gebeurt af en toe nog, als ik teveel in mijn hoofd zit. De schuimrubber voorkomt dat ik mij bezeer. Ik vergelijk burn-out met een muurtje boven de deur, waar je met je voorhoofd keihard tegenaan loopt. Plots krijg je een klap en ga je onderuit.

De ingang van de geboortekerk van Christus heet 'De poort van nederigheid'.

‘Burn out’ is ook maar een woord. Wat er achter schuilt is dat je lange tijd je eigen gezondheid hebt verwaarloosd. En dat betekent dat je je te veel hebt gericht op iets anders. Vaak is dat het werk. Voordat het zover komt weet je vaak wel dat je leefwijze niet goed voor je is. Maar je gaat door ‘omdat het niet anders kan’, of ‘omdat je wel moet’.

Na de klap

De reactie kan verschillend zijn. Sommigen denken dat ze er met een paar weken rustig aan doen wel weer zijn. Maar dit valt dan vaak tegen. In plaats van dat je door rustig aan te doen opknapt lijkt het wel dat je meer afknapt. Je begrijpt zelf niet wat er gebeurt. Je wilt wel weer zo snel mogelijk aan het werk, maar het lukt eenvoudig niet. Het lijkt wel alsof je van binnenuit verlamd bent. En het is maar moeilijk  te accepteren dat het zo is. Pas na langere tijd, als je merkt dat het gewoonweg niet lukt, kom je tot het inzicht dat de problemen serieus zijn.

Anderen gaan zo hard onderuit dat ze compleet verlammen. Alleen al de gang naar het werk is een onmogelijke taak geworden. De telefoon beantwoorden, even een brief schrijven, niets lukt meer. Eerst probeer je nog met uitstelgedrag toch nog de laatste restjes energie in te zetten. Maar op een gegeven moment moet je toegeven dat dat ook niet meer lukt.

Je wilt wel, maar het wil niet….

Wat mensen gemeen hebben in een burn-out is het gevoel van onvermogen, van machteloosheid. Je wilt wel, maar het lukt eenvoudig niet. Alles wat vroeger bijna gedachteloos en moeiteloos ging, is nu een bijna onoverkomelijke berg geworden. Hoe is dat toch mogelijk? In die zin is het woord ‘burn-out’ wel treffend: je bent gewoon op, helemaal op, je hebt geen energie meer, geen brandstof meer, je bent helemaal opgebrand.

De eerste stap

De eerste stap om uit een burn-out te komen, zeg maar gerust om weer te herstellen, is dan ook eenvoudigweg uitrusten. Rust vinden om weer energie te krijgen. En omdat de tank helemaal leeg is, zal het ook niet voldoende zijn om een klein beetje energie te krijgen. Je zult weer voldoende reserves op moeten bouwen voordat je weer wat kunt. Meestal begint dat met kleine stapjes, en is een kleine ‘onbenullige’ taak het eerste waarin je weer wat kunt presteren.

Lege tijd

Als je thuis komt te zitten komt de leegte. Waar eerst de dagen vol waren gepland met werk, verplichtingen, en alles daarbij van thuis, ligt nu nu een leeg veld. En het probleem is dat er vaak ook niets uit je handen komt. Huistaken overnemen? Het gaat gewoon niet of met zoveel moeite dat het gewoonweg een strijd is om de simpelste dingen te doen. En als het al lukt geeft het geen voldoening. De contacten van je werk die je altijd energie gaven, het is stil geworden. Daar zit je dan. Je wilt zo graag, maar het wil eenvoudigweg niet.

Wij zijn niet gewend om de leegte te verdragen. Het is voor velen ook een negatieve ervaring. We hebben onze tijd zo volgepropt met bezigheden dat we of volop bezig zijn, of volledig inzakken, voor de t.v. of tablet of laptop. Alleen in vakanties ontdekken we weer hoe heerlijk het kan zijn of even ‘relaxed’ niets te moeten. In de ontspanning betekent leegte ‘ruimte’ hebben. Je kunt wat gaan doen, maar het hoeft niet. In een burn-out is de leegte een zinloze ruimte die je niet weet in te vullen.

Schaamte

Een burn-out brengt meestal ook schaamte mee. Aan de buitenkant is immers niet te zien dat er wat met je aan de hand is. Je lijkt zo gezond als wat. En hoe kan het dan toch dat zelfs de kleinste dingen die maar een kleine moeite zijn, je niet meer lukken? Je hebt het gevoel dat je faalt. En dat is ook zo. We leven in een prestatiemaatschappij waarin je je zelf meet aan hoe betrokken je bent in die maatschappij. Je staat aan de zijlijn.

De tweede stap

Een tweede stap om te herstellen is dat je je waarden moet bijstellen. Je moet leren inzien dat je werk niet het belangrijkste is in je leven en dat alle zorgen van je werk ook erg relatief zijn. En nog erger, dat jij niet onmisbaar bent! Mijn vader zei vroeger ‘Voor dood en leven staat geen kruiwagen stil’. Het werk gaat door. En je zult ontdekken dat hoe langer je er uit bent, het werk steeds meer ook zonder jou gewoonweg door gaat.

Dat mag je doen beseffen dat je dus misbaar bent. En dat kan je op de weg zetten om bij je zelf af te vragen ‘wat zijn de wezenlijk belangrijke dingen in mijn leven’. Vaak kom je dan uit bij je gezin en je gezondheid. En bij ‘genieten van het leven’. Als je hebt ontdekt hoe kwetsbaar je bent, en niet zo sterk als je dacht, dan ga je ook beseffen dat het leven kostbaar is. En dat het nu moet worden geleefd en niet uitgesteld tot….

Mijn ervaring is dat waar mensen duidelijk grenzen stellen in hun beschikbaarheid en inzet (op hun werk, in het vrijwilligerwerk, maar ook thuis in het gezin) dat de omgeving dat leert te accepteren. Wat eerst onmogelijk leek (het kan niet anders) blijkt nu toch mogelijk. Als je duidelijk kiest vanuit je ervaring voor wat voor jou kostbaar is in je leven wordt dat meestal geaccepteerd. Soms zeggen mensen zelfs ‘wat goed dat je dat durft….’.